ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ
ΛΕΞΕΙΣ
ΣΤΟ ΣΛΑΒΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ
Τελευταία
προσθήκη : 20-9-2019
Η τύχη
θέλησε να μάθω ,
πρίν πενήντα χρόνια , αρκετά καλά
το σλαβικό ιδίωμα που ομιλείται
σε μερικά χωριά της Μακεδονίας .
Παραθέτω εδώ τις αρχαιοελληνικές
λέξεις που εντόπισα στα σλαβόφωνα
χωριά της πεδιάδας της
Θεσσαλονίκης . Σήμερα ελάχιστοι
ηλικιωμένοι το ομιλούν .
Αναφέρω όσες λέξεις υποδηλώνουν
δάνεια απο την ελληνική προς τη
σλαβική που έγιναν μετά το
600 μ.χ. Στην περιοχή
υπάρχουν τα πανάρχαια
ελληνικά χωριά Σίνδος και Χαλάστρα
(Σίνδος και Χαλέστρα κατά
τον Ηρόδοτο ) που πιθανόν να ήταν οι
εστίες μετάδοσης των ελληνικών
λέξεων στους σλαβόφωνους πληθυσμούς .
Το λεξικό που χρησιμοποιήθηκε
για την αναζήτηση των λέξεων
είναι το ΜΕΓΑ ΛΕΞΙΚΟΝ ΤΗΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ ( HENRY G.
LIDDELL - ROBERT SCOTT ) .
# Την μεγάλη πείνα την
λέγαν "λίμα" που παραπέμπει
αμέσως στο αρχαιοελληνικό "λιμός" .
# "Ζεύλα" λεγόταν ένας σιδερένιος
πασσαλίσκος που μπηγόταν στο έδαφος
και εκεί έδεναν με σχοινί κάποιο
ζώο για να μην φύγει . Στην
Ομηρική διάλεκτο "ζεύγλη" ονομάζεται
το μέρος του ζυγού όπου δένεται
ο τράχηλος του ζώου .
# Ο πολύ ανόητος , ο
δρών σαν ζαλισμένος λεγόταν
"μπαρλίβος" . Προφανώς κατάγεται
απο το αρχαίο ελληνικό
"παράληρος" που σήμαινε
ελαφρώς ανόητος . Οι επόμενες
βαθμίδες ανοησίας ήταν
"λήρος" και "παράφρων" .
# Τα απροσδόκητα
γεγονότα που αποκαλύπτουν
κρυμμένα μυστικά και μειώνουν
την υπόληψη κάποιου τα
λέγαν "τ'φάνια" . Αυτό
μοιάζει να προέρχεται απο την
αρχαία λέξη "τα επιφάνια" που
σήμαινε κάποια αποκάλυψη ( συνήθως
εμφάνιση κάποιας θεότητας ) . Και
η λέξη "επιφάνεια" ( η )
όμως είχε την έννοια
επίδειξης , φήμης , δόξας
προερχόμενη εκ τινός
ΑΠΡΟΣΔΟΚΗΤΟΥ γεγονότος .
# Όταν θέλαν να πούν
οτι κάποιος μιλά μια ξένη
ακατάληπτη γλώσσα λέγαν
"Τσιάγκαλα Μάγκαλα" . Αυτές
όμως είναι υπαρκτές λέξεις
αφρικανικών γλωσσών ! Σε
τραγούδι απο την Σενεγάλη
άκουσα να αναφέρεται σαν
"Τζιάντζαλα Μάντζαλα" .
Προφανώς τις άκουσαν απο
αφρικανούς στρατιώτες των δυνάμεων
της Αντάντ που είχαν
έρθει κατά τον Α' Παγκόσμιο
Πόλεμο στη Θεσσαλονίκη . Το
ότι υπήρχαν αφρικανοί στρατιώτες
εκείνη την εποχή το
επιβεβαιώνουν και αφηγήσεις που
άκουσα απο τον παππού μου .
# Τα αγκαθωτά φυτά τα
λένε "γκαγκάνια" . Στον
Όμηρο "κάγκανος"
σήμαινε κατάξηρος , έτοιμος προς
καύσιν και λεγόταν για
φυτικά υλικά ( πχ. "ξύλα κάγκανα
" )
# Το γόνιμο
καλό χώμα ( σαν αλεύρι )
το έλεγαν "μύλη" . Στο λεξικό
βρήκα οτι μύλη σήμαινε μύλος
και στα αρχαία γερμανικά melo σήμαινε "αλεύρι" .
# Την απόλυτη ησυχία
την έλεγαν "Καϊάδα" και αυτό
είναι η ερασμιακή απόδοση της
αρχαίας λέξης "Καιάδας" όπου
σίγουρα επικρατούσε απόλυτη ( νεκρική )
σιγή !
# Υπάρχει
ένα έθιμο στα Δωδεκάνησα ,
Στερεά Ελλάδα και στον
Νομό Ημαθίας που λέγεται
"Λαζαράκια" . Το Σάββατο του
Λαζάρου τα παιδιά πάνε
απο σπίτι σε σπίτι ( όπως στα
Κάλαντα) και τραγουδούν ένα
τραγούδι που έχει σχέση με τις
βροχές και τη γονιμότητα της γής .
Μαζί τους έχουν και
ένα ομοίωμα ( του Λαζάρου ;
) φτιαγμένο απο χόρτα και ξύλα
. Στα σλαβόφωνα χωριά
της πεδιάδας της Θεσσαλονίκης
δεν ονομάζεται Λαζαράκι
αλλά "Ντούντουλο" . Είναι προφανής
η σχέση με την αρχαιοελληνική
λέξη "Είδωλον" ! Προφανώς
πρόκειται για αρχαιοελληνική γιορτή
που κληροδοτήθηκε μαζί με το
όνομά της στους σλαβόφωνους .
# Το
ξύλο που τσιμπούσαν τα βόδια
για να τα αναγκάσουν να
επιταχύνουν το βήμα τους ( όταν
έσερναν τα κάρρα ) το έλεγαν "
φ'κέντρι " . Προφανώς πρόκειται για το
αρχαίο "βούκεντρον"
# Ο
ατημέλητος λέγεται "χαρχαλέτσος"
. Στο λεξικό βρήκα την
λέξη "καρχαλέος" η
οποία είχε αρνητική έννοια
( τραχύς , ορμητικός , άγριος ) .
# Όταν
κάποιος δεν μπορεί να
καθήσει ήσυχος και θέλει
συνεχώς να ασχολείται με κάτι ,
λένε " Σε έπιασε φρίγκος" . Φανερή
η ομοιότητα με την αρχαία
λέξη "σφρίγγος" .
# Τα μικρά
κομμάτια φυτικού υλικού ( κυρίως
αχύρου ) που βρίσκονται στο
πάτωμα , και το κάνουν να
φαίνεται οτι δεν σκουπίστηκε πρόσφατα
, τα ονομάζουν "μπάμπαλα" .
Μεταφορικά η ιδια λέξη
χρησιμοποιείται για να χαρακτηρισθεί
ο πολύ ήσυχος άνθρωπος που
δεν δημιουργεί προβλήματα , δεν
διαφημίζει την παρουσία του (
"ήσυχος σαν μπάμπαλο" ) . Στην
αρχαία ελληνική υπήρχε η
λέξη "παίπαλον"
με αδιευκρίνιστη σημασία . Υπήρχε ακόμη
και η λέξη "πέμπελος"
ασαφούς εννοίας που λεγόταν για
πολύ γέρους . Πιθανόν
να ήταν κάποιο στάδιο του
γήρατος διότι μετά το "πέμπελος"
ακολουθούσε το "σύφαρ" που
σημαίνει "ρυτιδιασμένος" . Αν
λοιπόν και το "πέμπελος"
αναφέρεται στην εμφάνιση του
γέρου ίσως σημαίνει "κίτρινος" ,
"ωχρός" δια να δημιουργήσει
αντίθεση με το "ροδοκόκκινος"
που είναι χαρακτηριστικό των
νέων . Επειδή και τα κομμάτια
του αχύρου είναι κίτρινα ,
ονομάσθηκαν "πέμπελα" - "μπάμπαλα" .
# Την στάχτη την
λέγαν "πιπιλά" . Προφανής η
σχέση με την αρχαία λέξη
"παιπάλη" ( λεπτότατον άλευρον και
κατ' επέκτασιν "λεπτότατη σκόνη" ) .
Το περίεργο είναι οτι οι
χωρικοί γνώριζαν (άγνωστο πώς
) το παραμύθι της Σταχτοπούτας
που την λέγανε "πιπιλιάσκα" !
# Τα
σαρκοφάγα όρνεα τα λένε "καρτάλια"
. Ακούγεται πολύ ελληνική λέξη .
Στην αρχαία ελληνική υπήρχε η
λέξη "κάρταλλος" που σήμαινε
πλεκτό κοφίνι που ο πυθμένας
του ήταν οξύληκτος . Το δάνειο έγινε
προφανώς γιατί το κοφίνι
θύμιζε το ράμφος των ορνέων .
Πιθανόν είναι δάνειο που έγινε
αρχικά προς την τουρκική και
μετά ξαναγύρισε προς τους
ελληνόφωνους και τους σλαβόφωνους .
# Το "μπαίνω κάπου" το
έλεγαν "συβαίνω" . Προφανώς
κατάγεται απο το αρχαίο
"εισβαίνω" .
# Η λέξη "όχθος" ( μικρό
ύψωμα ) ήταν σε χρήση με την
ίδια σημασία όπως στην Ομηρική γλώσσα .
# Το φτυάρι το έλεγαν
"λισγάρι" . Προφανώς απο το
αρχαίο "λισγάριον" που
σήμαινε εργαλείο κηπουρικής .
# Μια
εξαιρετικά άσεμνη λέξη που
σπανίως την άκουγε κανείς ήταν
η "κόκα" . Δεν ξέρω το
ακριβές νόημά της . Είχε κάποια
σχέση με την γυναικεία ανατομία .
Στο λεξικό όμως βρήκα οτι
"κόκκος" ονομαζόταν το γυναικείο
μόριο απο τον Ησύχιο !!!
# Την βουβή γυναίκα την λέγαν
"μούτα" . Στον Ησύχιο διαβάζω
οτι ο βουβός λεγόταν
"μυττός" ( το "υ" στην
αρχαιότητα προφερόταν σαν "ού" ) !
....................................................................................
Επικοινωνία
: laloslal5@gmail.com
Αρχική
σελίδα : http://lofos.info/laloslal/index.html